Birinci ve İkinci Meclis

Birinci Meclis hakikaten bü­yüktür. Bütün safhasıyla bir parlâmento idi. Bu Meclisi ihtilâl ve huruç yapıp yeni bir devlet teşkil etmiş, yeni bir Türkiye vücu­da getirmiştir. Devleti tesisinden sonra İstiklâl harplerini yapıp kazanmış, devleti, milleti kurtarmış Lozan sulhüne hey’et gön­dermiş, müzakerenin ilk safhası onun zamanında cereyan etmiş­tir. Vakıa sulh bunun zamanında yapılmamış ise de bu şeref de şüphesiz onundur. Bu Meclise “İhtilâl, Harp ve Sulh Meclisi” denmesi lâzımdır. Mustafa Kemal mebus Ali Şükrü’yü Topal Os­man’a öldürtmüş, cinayet meydana çıkarılınca Mustafa Kemal yakalanıp tevkif edilmek ve hattâ yalnız böyle bir teşebbüsün vücuda gelmesi korkusuyla Meclisi tehdit ile feshetmiştir.

İkinci Meclis zamanında cumhuriyet ilân edilmiş, Teşkilâtı Esasiye kanunu yapılmıştır. Bunlardan başka bu Meclis zama­nındaki bariz şey bir sürü inkılâp adı verilen, maskaralıklar, cehaletler yapılmasıdır. Mustafa Kemal başta her vekil ayda bir inkılâp yapıyordu. Adliyede Necati bir halt ediyor, adına mese­lâ Mart Adliye inkılâbı, sonra bir daha böyle halt yiyor, sonra adına Mayıs inkılâbı diyordu. Mülevves Vasıf Maarifte bir halt yiyor Maarif Nisan inkılâbı ilh..diyordu. Tekke ve medreseler kapandı, şapka giyildi, muhtelit mektep namıyla kız ve erkek­lerden mürekkep orta mektepler yapıldı. Valiler hükümet ko­naklarında danslar, balolar tertip ettiler, rezaletler oldu. Hergün bir bayram, bir donanma yapıldı. İsraf ve sefahat dehşetlendi. Bütçe artırıldı, açığı kapatmak için yeni vergiler kondu, inhisar­lar ihdas edildi. Vekiller, mebuslar, memurlar içki, eğlence ve ku­mara daldı. Bu masrafları görebilmek için bir irtikâp ve irtişadır başladı ki tarihte misali azdır. Vur yansın gitti. Bu meyanda İs­met Paşa nın büyük masraflı at yarışlı eğlenceleri de meşhur oldu.İsmet, yaveri Atıf’ı Londra’ya yollayıp 25 bin liraya bir yarış atı satın almıştır. Cemiyet-i Salahiye, Kürt isyanı birinci Meclis zamanında büyük millî hizmetler görmüştü. Mekteplerden dinî tahsil kaldırıldı.

Bu devrin inkılâp çocuklukları daha iyi tabir ile delilikleri ve ilh… ikide bir hâdise icat edip birçok insanları masum oldukları halde astılar. Bunlara katliam demek daha münasiptir. Bu suretle İstiklâl Mahkemeleri tarihimizde bednam oldu. Halbuki millete öyle vahim İçtimaî ve harsî yaralar açtılar ki, bu devleti ve mille­ti yiyip kemirmektedirler. Bu Meclis ömrü tabii ile irtihal etti.

Bu Mecliste de namuslu mebus yine epeyce vardı. Bunlar bir­kaç felâh hamlesi yapmak istemişlerse de terörlerden korkup susmuşlardır. Fakat bundan sonra gelen Millet Meclisi büsbütün küçük meclistir. Bunlar artık baştan aşağı dalkavuk, âlet idiler. Gazi bu intihapta İkinci Meclisteki namuslu mebusları intihap ettirmemişti. Yeni mebuslar derhal maaşlarını ayda beşyüz lira yapmışlardı. Bunlar da İkinci Meclis zamanında başlayan zevk ve safa, kumar, israf, irtikap ve irtişaya daha şiddetle devam et­tiler. Bu Meclisin bir hususiyeti İkinci Meclis zamanındaki inkı­lâp rezaletlerini kanunlar ile tevsik etmek olmuş, bu bapta bir­çok kanunlar yapmışlar ve bunları hükümet nasıl getirmişse öy­lece ve bir saat içinde hiçbir tedkiksiz ittifakı ârâ ile kabul edivermişlerdir ki, Meclislerin bu kadar küçüğü görülmemiştir. Bu­nun zamanından en mühim hadise, malî ve İktisadî buhran zu­hur eder. Bu Meclisin hateme-i hayatı Menemen hadisesidir. Bunda da Divan-ı Harbin verdiği kamilen haksız idam cezaları­nı aynen ve ittifakla kabul etmek gibi bir denaati yapmışlardır. Yani hepsi katil ve canidir.

Cumhuriyet Devrinin Perde Arkası , Dr. Rıza Nur