Ululemrin Kimliği

Câbir b. Abdullah ile Mücahid der ki: “Emir sahipleri (ululemr)” denilen kimseler, Kur’ân ve ilim ehli olan kimselerdir. Mâlik (Allahın rahmeti üzeri­ne olsun)in tercihi de budur. ed-Dahhak’ın şu sözü de buna yakındır: Yü­ce Allah bununla, fukahayı ve din alimlerini kastetmektedir. Mücahid’den, bur-da sözü geçenlerin, özel olarak Peygamber (sav)’ın ashabı olduğunu söyledığî nakledilmiştir. İkrime’den ise, bununla özel olarak Ebû Bekir ve Ömer (Allah ikisinden de razı olsun) ‘e işaret olduğunu söylediği nakledilmiştir.

Süf-yan b. Uyeyne, el-Hakem b. Eban’dan şunu rivayet eder:El-Hakem, İkrime’ye Um veledler, (efendilerinden çocuk sahibi olan cariyelerin durumu hakkın­da soru sormuş, o da: Bu kadınlar hür olurlar demiştir. Bunu neye dayana­rak söylüyorsun deyince, o da, Kur’ân-ı Kerime dayanarak, dedi. Ben: Kur’andaki hangi buyruğa dayanarak? diye sordum. O da şöyle dedi: Yüce Allah: “Allaha İtaat edin, Peygambere de itaat edin, sizden olan emir sa­hiplerine de” diye buyurmaktadır. Ömer de emir sahibi kimselerdendi. O de­miştir ki: (Umveled) bir düşük yapacak dahi olsa azad olur. Bu anlamdaki açıklamalar, etraflı bir şekilde, Haşr Sûresi’nde yüce Allah’ın: “Peygamber si­ze ne verdiyse onu alın ve neyi yasak ettiyse sakının (el-Haşr, 59/7) âyeti­ni açıklarken gelecektir.

İbn Keysan der ki: Emir sahipleri, insanların işleri­ni düzgün bir şekilde çekip çeviren, akıl ve görüş sahibi kimseler demektir.Derim ki: Bu görüşlerin en sahih olanları birincisi ve ikincisidir. Birinci­sinin sahih olması şundan dolayıdır: Emir, asıl itibariyle onlardan (yönetici­lerden) dir ve hükmetmek yetkisi onlara aittir. Buharî ve Müslim de İbn Ab-bas’tan şöyle dediğini rivayet etmektedirler: “Ey iman edenler, Allah’a ita­at edin. Peygambere de itaat edin, sizden olan emir sahiplerine de” buy­ruğu, Sehmili Abdullah b. Huzafe b. Kays b. Adiyy hakkında nazil olmuştur. Hz. Peygamber onu bir serîyeye komutan olarak göndermişti.

Ebû Ömer (îbn Abdi’l-Berr) der ki: Abdullah b. Huzafe şakacılığı ile ta­nınan birisi idi. Onun şakalarından birisi de şudur: Rasullallah (sav) onu bir seriyyeye kumandan tayin etmişti. O da komutası altında bulananlara odun toplayıp ateş yakmalarını emretti. Bu ateşi yakınca, ateşin içerisine kendile­rini atmalarını emretti ve onlara: Rasûlulla(sav) size, bana itaat etmenizi em­retmedi mi? dedi ve: “Kim benim emirime itaat ederse bana itaat etmiş olur” demedi mi? Onlar da şu cevabı verdiler: Bizim Allah’a iman etmemizin, Rasûlüne tabi olmamızın tek sebebi ateşten kurtulalım diyedir. Rasûlullalh (sav) onların yaptıklarını tasvip buyurup şöyle dedi; “Yaratıcıya isyanı gerektiren hususlarda hiçbir yaratılmışa itaat yoktur.”Çünkü yüce Allah: “Kendinizi öldürmeyin” (en-Nisa, 4/29.) dîye buyurdu. Bu. isnadı sahili ve meşhur bir hadistir.

İmam Kurtubi Tefsiri,cilt:5