Tek Parti Devrinden Baskılar

Esasen burada 1937 yılında gerçekleşen ve başında alevi dedesi Seyit Rıza’nın bulunduğu Dersim isyanı’na parmak basmakta fayda var. Mevcut Hükümet, Dersim İsyanı’nı o kadar şiddetli bastırmıştır ki “Seyit Rıza, ‘Dersim Generali’ imzalı bir mektupla İngiliz Dışişleri Bakanlığından yardım La leb etmiştir. Seyit Rıza mektubunda, ‘Üç aydan beri ülkemde tüyler ürpertici bir savaş sürüyor. Türk uçakları kasabaları bombalıyor, yakıyor. Aydınlarımız kurşuna diziliyor yahut asılıyor. Üç milyon kürt olarak Ekselanstan yardım istiyoruz’ demektedir?(1)

“1938 yılında çıkarılan Cemiyetler Kanunu ortak menfaatlere dayanan cemiyet kurulmasını yasaklarken, tehlikeli sayılan herhangi bir kimseyi müzakeresiz tevkif edip alıkoymak için polise tam yetki verilmişti”(2)

1939’da çıkarılan ve 1950’ye kadar tam 11 yıl yürürlükte bulunan, Tünedi ilinin bir sıkıyönetim komutanı tarafından idaresini sağlayan ‘Tunceli Kanunu’ ise baskının vardığı boyutu gösteren manidar bir örnekti.

Ülkedeki baskının geldiği sosyal boyutu göstermesi bakımından anlatılacak çok çarpıcı misal bulunmakla beraber “Yazar Kerim Korcan’ın, 0 günlerde ‘aldığım ücretle geçinemiyorum’ demek polisçe nezarete atılma sebebiydi.”(3) sözü devrin yasakçı zihniyetinin vardığı noktayı göstermesi bakımından yeterli olsa gerek. Ülke öyle bir devir yaşamaktaydı ki “denize açılan yol yapmak bile Genelkurmay Başkanlığınca mahzurlu görülebilmekteydi.”(4)

……Tek Parti rejiminde, memlekette her türlü teşkilatlanma yasaktı. Halk Partisi dışında parti kurmak yasaktı, işçiler kendi haklarını savunmak için sendika kuramazdı, grev yapamazlardı Köylü teşkilatlanamazdı, gençlik teşkilatlanamazdı, aydın teşkilat kuramazdı.,”(5)

Bütün cemiyetin bunca ileri seviyede köşeye sıkıştırılmasının sebebi, her türlü teşkilatlanmadan paranoya derecesinde çekinilmesindendi. Çünkü “sindirilmiş muhalefetin şu ya da bu biçimde patlamasından korkuluyordu.(6)

(1)-Kemal Karpat,Türkiyenin Demokrasi Tarihi,syf;79
(2)-Tevfik Çavdar,Türkiyenin Demokrasi Tarihi,syf;336
(3)-Ahmad Faroz,Modern Türkiyenin Oluşumu,syf;122
(4)-Mehmed Barlas,Darbeler ve Kavgalar Devri,syf;17
(5)-A.Hamdi Başar,Demokrasinin Buhranları,syf;111
(6)-Necdet Ekinci,Çok Partili Hayata Geçişte Dış Etkenler,syf;79

Hüseyin Yürük, Türkiye Demokrasi Tarihi 1