İnsanoğlunun Bilgi ve Değeri
Kutadgu Bilig
İnsanoğlunun Değerinin Bilgi ve Akıldan Geldiğini Anlatır
Tanrı insanı yarattı, seçerek yükseltti; ona erdem, bilgi, akıl ve anlayış verdi.
Ona hem gönül verdi hem de dilini açtı; ona güzel biçim, güzel tavır ve hareket ihsan etti.
Ona bilgi verdi ve insan bugün yükseldi; ona anlayış verdi ve böylece düğümler çözüldü.
Tanrı kime anlayış, akıl ve bilgi verirse o pek çok iyiliğe elini uzatır.
Bilgiyi büyük bil ve anlayışı ulu; bu iki şey yükseltir seçkin kulu.
Buna tanık olarak işte şu söz geldi; bu sözü işit ve bu hususta sözünü kes.
Anlayış nerede olursa, orası ululuk bulur; bilgi kimde olursa, o büyüklük bulur.
Anlayışlı olan anlar, bilgili olan bilir; bilen ve anlayan daima dileğine erişir.
Bilginin manasını bil; bak, bilgi ne der; bilgiyi bilen insandan hastalık uzaklaşır.
Bilgisiz kişi hep hastalıklı olur; hastalık tedavi edilmezse kişi çabuk ölür.
Yürü ey bilgisiz, hastalığını tedavi ettir; ey bilge âlim, bilgisizliğin ilacını sen söyle.
Anlayış bir yulardır, insan onu elinde tutarsa dileğine erişir ve bütün arzularına ulaşır.
Anlayışın insana faydası çok olur; insan bilgiyi bilirse aziz olur.
Bütün işini gücünü anlayış yoluyla yap; eline geçen bu zamanı israftan bilgiyle koru.
Dilin Erdemini ve Kusurunu, Faydasını ve Zararını Anlatır
Anlayış ve bilgiye tercüman olan dildir; insanı aydınlatan açık dilin kıymetini bil.
Kişiyi dil kıymetlendirir ve kişi onunla mutluluk bulur; kişiyi dil kıymetten düşürür ve dili yüzünde baş gider.
Dil arslandır, bak, eşikte yatar; ey ev sahibi, dikkat et, senin başını yer.
Dilinden eziyet çeken adam ne der, işit; bu söze göre hareket et bunu daima aklında tut.
Dilini bana pek çok eziyet çektiriyor; başımı kesmesinler de ben dilimi keseyim.
Sözüne dikkat et ki başın gitmesin; dilini tut ki dişin kırılmasın,
Bilgili kişi dil için özlü bir söz söyledi; başını gözet, ey dil sahibi.
Sen kendi esenliğini istiyorsan, ağzından yakışıksız söz çıkarma.
Söz bilerek söylenirse bilgi sayılır; bilgisizin sözü kendi başını yar.
Çok sözden fazla bir fayda görmedim: ama söylemek de faydasız değildir.
Sözü çok söyleme az ve birer birer söyle: binlerce sözün düğümünü bu bir sözde çöz.
Kişi söz ile yükseldi, melik oldu; çok söz. başı gölge gibi yere serdi.
Çok konuşana “gevezelik etti” der bilgi; ama söylemezse de ona “dilsiz” der,
Mademki böyledir, sen açık dil kullan; dil açık olursa kişiyi yükseltir.
Dili iyi gözet, başın gözetilmiş olur; sözünü kısa kes, ömrün uzun olur.
Dilin faydası çok olduğu gibi, zararı da çoktur; dil bazen övülür, bazen de çok sövülür.
Mademki böyledir, sözü bilerek söyle; sözün olsun gözsüzlere, körlere göz.
Bilgisiz insan, şüphesiz kördür; yürü, ey bilgisiz, bilgiden payını al.
Bak,doğan ölür, ondan eser olarak söz kalır; sözünü iyi söylersen ölümsüz olursun.
Kişi iki şey ile kendini yaşlanmaktan kurtarır; biri iyi iş, diğeri de iyi söz.
Bak, kişi doğdu, öldü; sözü kaldı; insanın kendisi gitti, adı kaldı.
Kendine ölümsüz bir hayat dilersen, işin ve sözün iyi olsun ey hakim.
Dili bu kadar övmek ve arada bir sövmekten amacım, sana sözün ne olduğunu anlatmaktı.
Her sözü saklamayı da anlayış hoş görmez; kişi gerekli sözü söyler, gizlemez.
Ey yiğit, ben bu sözü oğlum için söyledim; oğul bende aşağıdır, bana nasıl denk olur.
Ey oğul, sözümü sana söyledim; ey oğul; bu öğütleri ben sana verdim.
Benden sana gümüş ve altın kalırsa; sen onları bu söze denk tutma.
Gümüşü bir işe harcarsan tükenir; sözümü işe harcarsan gümüş kazanılır
Kişiden kişiye miras olarak söz kalır; vasiyet edilen sözü tutmanın faydası çoktur.
Yusuf Has Hacib. 2006. Kutadgu Bilig, çev. Prof. Dr. Reşid Rahmeti Arat. İstanbul: Kabalcı
Yayınları, s. 115-121.
Alev Alatlı – Bize Yön Veren Metinler,cild:2
