İbni Kuteybe ehl-i hadis mektebinden bir alimdir . hadis ekolüne mensup bazı alimlerin istishaba , istihsana , reye ve hatta kıyasa karşı mesafeli oldukları bunları istimal eden ehl-i rey bir de ehl-i kelamla aralarının pek iyi olmadığı bilinen bir husustur
Bu Esbaba binaen İbni Kuteybe Tevil-ül Muhtelif-ül Hadis eserinde iki üç sayfayı ehl-i reyin üstadı olan İmam Ebu Hanife’yi tenkide ayırmıştır
İbni Kuteybe Ebu Hanifenin ehl-i rey olduğndan evvelden verdiği bazı hükümlerden sonradan döndüğünü ehl-i reyin hususiyetinin ancak çelişki olduğuna değinmiştir . halbuki içtİhad zannidir bir müçtehidin aynı mevzuda iki farklı zamanda farklı içtihadda bulunması gayet tabiidir .
İmam Şafii ehli hadis taraftarlarınca pek sevilen bir alim olduğu halde onun Bağdat Ve Mısırdaki görüşleri arasında zıtlık mevcuttur . evvelki bazı içtihadlarından dönmüştir ( kavl-i kadim ve kavl-i cedid )
İmam Şafii sair ehl-i hadis gibi davranmaz . Ebu hanifeye pek hürmet ederdi . İmam Şafiinin bir şakirdi olan imam Ahmed de bu meselede hocasına tabi olmuştur
yine İbni Kuteybe Ebu Hanifenin bazı meselelerde sahih ahadise zıt oalarak ortaya koyduğu içtihadlarını tenkid meevzusu yapmıştır . bu meselede Onu bazı ashab-ı hadis de tenkid etmişleridir . musannef hadis külliyatı sahibi ebi şeybe gibi
fakat onların bu tenkidleri elbette cevapsız da kalmamıştır . hatta sonradan Suyuti , zehebi , ibni Hacer ve Şa’rani gibi şafii alimleri İmam Ebu Hanifeyi müdafa mahiyetinde eserler kaleme aldıkları gibi Zahid-i Kevseri de İbni Ebi Şeybenin iddialarına cevap vermiştir
bütün bunları bildikten sonra İbni Kuteybenin Tevil-ül Muhtelif adlı eseri ihtilafül hadis Alanında yazılmış mühim bir eserdir temin edilip okunması gerekir
İbni Abdilberr de şöyle demiştir :
‘ bir çok ehli hadis ebu hanifeyi zemmetmekte ifrata kaçmışlar ve hadlerini aşmışlardır . bunun sebebi onlara göre görüş ve kıyası güya ebu hanifenin eser üzerine tercıh etmesidir . ekser ehli ilim hadis sahih olduğu vakit kıyas ve nazar batıl olur dediler . ebu hanifenin haberi ahad kısmındandan kabul etmediği haberler de olmuştur . bunu inkar etmeyiz . ancak bunu ondan evvelki ulema da böyle yapmışlardır . muhtemelen ona o haber sahih yolla ulaşmamıştır …
ehl-i ilimden hiçbirisini görmedim ki ebu hanife gibi ayette ve sünnette görüş beyan etmemiş olsunlar . bunlar ya nesh ya da başka sebepten görüş ver kıyasları ortaya koydular ve bunda haklılar nitekim imam malik de öyle yapmıştır . Malik 70 meselesini sünnete muhalif görüşleriyle ortaya koymuştur ‘
( Cami-ul beyan-il ilim )
Hamid Cengiz
Necmeddin-i Dâye [*****] çev. Halil Baltacı Necmeddin-i Dâye (ö. 654/1256) tasavvufun bir din yorumu…
Gazzâlî [*] çev. Osman Demir Gazzâlî (ö. 505/111) Allah’ı bilmenin imkânı ve yöntemi konusunda…
Gazzâlî [*] çev. Mahmut Kaya Te’vilin şartlarını tespit etmeyi ve iman ile küfür arasındaki…
Kilise babalarının en ziyade iltifat ettiği, teolojik ağırlıklı bir anlatıma sahip Yuhanna Incil’inin l’inci Bab’ının…
İçinde yaşadığımız dönemin hakim zihniyetini karak- terize eden en önemli hususlardan biri de, hiç şüphesiz,…
İçinde yaşadığımız dünya, bedensel varlığımız ve duygularımız zamanın eliyle şekillenir. Sabretmeyi, şükretme- yi, iyiliğin ve…