Borç ve Vergi Meselesi

Kabilelerin mezellet içinde kalmalarını gerektiren borçların ve vergilerin mese­lesini de bu bölüme katmak icab etmektedir. Şüphesiz ki (ağır vergi, resim, haraç ve cizye gibi) borç altında bulunan kabileler, bu hususta mezellete razı olmadıkça söz- konusu vergileri elleriyle vermeyi kabullenmezler. Zira borç ve vergilerde haksızlık ve zillet vardır. İzzet-i nefs sahibi olanlar böyle bir yükün altına girmezler, meğerki öldürülme ve mahvolma durumu bunu onlar için ehven-i şer haline getirmiş olsun. Bu durumda ise asabiyetleri müdafaa ve himaye hususunda zayıf kalmıştır, demektir. Eğer bir kimsenin asabiyeti, kendisine yönelen zulmü defetmiyorsa, o kimse nasıl mukavemet gösterebilir ve yeni haklar taleb edebilir? Halbuki (bahiskonusu mese­lede vergilerin verilmesi ve borçların ödenmesi suretiyle) zillete boyun eğme hali o kimse için fiilen gerçekleştirmiştir ve önce de söylemiş olduğumuz gibi mezellet, mülke giden yoldaki engellerden bulunmaktadır.

Hz. Peygamber (s.a.)’in, Ensarın evlerinden birinde saban demirini gördüğü zaman çiftçilik hakkında söylemiş olduğu şu söz de, yakardaki hususun delillerindendir: “Hiç bir kavmin evine bu alet girmez ki, o kavmin arasına zillet girmemiş bulunsun”. (O vakit, devlete vergi ve haraç verenler ekseriya çiftçilerdi onun için çiftçilik yapanlar, hayvan besleyen bedevilere nazaran zillete daha çok maruz kalır­lar). Borcun zilleti icabettirmesinin açık delili budur. Ayrıca buna ek olarak  hileve hud‘a gibi huylar da borç (ve vergi)lu olma zilleti ile birlikte bulunur.²(Borçlu hile ve dalavere yoluna sapmak zorunda kalır).

Bunun içindir ki, sahih bir hadiste nakl edildiği gibi (Müslim, Mesacid, 25) Hz. Peygamber borçtan (ve vergiden) Allah’a sığınmışlardır. Ya Resûlallah, ne kadar da çok, borçtan Allah’a istiâze ediyorsun? diye sorulduğu vakit, “Çünkü, insan borçla­nınca, konuşur ama yalan söyler, vaad eder lâkin sözünden döner”, demişlerdi.

Şu halde bir kabilenin boynunda, vergi ve borç zilletinden örülen bir yular gör­dün mü, mülke sahip olacaklar, diye hiç tamah etme, dünyanın sonuna kadar mülke sahip olamazlar zira (sömürülme, mülke ve iktidara engeldir).

İbn Haldun , Mukaddime , cild:1 (Süleyman Uludağ)