Bir Kırılma Noktası:Hilafetin Ilgası

Şeriatı bir meşruiyet aracı olarak kullanma konusunda kırılma noktası Hilafetin ilgasıdır. Hilafetin ilgası öncesinde yapılan değişikliklerde dine ve şeriata göndermede bulunulurken Hilafetin ilgası sonrası yapılan düzenlemelerde “irtica”dan ve “dini siyasete alet etmek”ten söz edilmiştir.

Örneğin, 25 Şubat 1925 tarih ve 556 nolu Kanun, dini ya da mukaddesat-ı diniyeyi siyasete alet etmek için cemiyetler kurmayı “vatana hıyanet” sayarak yasaklamıştır. Rejim, bu yolda devlet şeklini değiştirmek isteyenleri ya da devletin güvenliğini tehlikeye düşürenleri yahut halk araşma nifak sokardan idamla cezalandırmıştır. Başka bir kanun, “irtica”, isyan gibi sosyal düzeni bozmayı amaç edinen bütün örgütleri dağıtma ve suçluları İstiklal Mahkemelerine verme yetkisini hükümete tanımıştır. 30 Temmuz 1931 tarihli Basın Ka- nunu’nun 40. maddesi, “Padişahçılık ve Hilafetçilik” için propaganda yapanların cezalandırılmasını öngörmekteydi.(1)

Hilafetin ilgası sonrasında, Saltanatı hatırlatan semboller de yasaklama kapsamına alındı. 31.5.1925 tarihinde, bütün resmi devlet dairelerinde ve okullarda bulunan arma, tuğra / Saltanat resimlerinin kaldırılması Bakanlar Kurulu tarafından karar altına alındı.(2)

28.5.1927 tarihinde de “TC Dâhilinde Bulunan Bilumum Mebani-i Resmiye ve Milliye Üzerindeki Tuğra ve Methiyelerin Kaldırılması Hakkında Kanun” çıkarıldı. Kanuna göre kaldırılabilen semboller müzelere konulacak, kaldırılama- yanlar ise “münasip vasıtalar”la örtülecektir.(3)

Bu kanundan bir yıl sonra da Harf değişikliğini öngören kanun çıkarılmıştır. Bu iki kanunun uygulanması sırasında, bir mimarlık tarihçisinin tespitlerine göre, kamu eserlerinden mahalle çeşmelerinin üzerindekilere kadar yurt çapında binlerce kitabe yerlerinden sökülüp kayıplara karışmıştır.(4) Buradan anlaşılıyor ki, yeni rejim eskiye ve Osmanlı’ya ait ne varsa sadece hukuktan değil toplumsal hafızadan da silmek istemiştir.

Cemal Fedayi – Osmanlıdan Cumhuriyete Nasıl Geçildi?

(1)-Jeaschke,a.g.e,syf;21

(2)- 7BCA, 31.5.1925 tarih ve 2085 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

(3)-TBMM ZC,1.4,D.2,C.32,S.535-636

(4)-Taha Akyol,Atatürk’ün İhtilal Hukuku,syf;551