Berzah Aleminde Enbiyanın Hayatları

ALLÂME SUBKÎ’NİN ŞİFÂÜ’S-SEKAM KİTABININ DOKUZUNCU BABI BERZAH ÂLEMİNDEKİ ENBİYÂNIN HAYATLARI HAKKINDA OLUP, DEDİKLERİNİ BEŞ FASILDA TERTİP ETMESİ VE KONUYU DOĞRU ŞEKİLDE ANLATMASI

İmam Allâme Ebu’l-Hasan Es-Subkî, «Dokuzuncu bab: Peygam­berlerin hayatları hakkındadır. Hiç şüphe yok ki, bu eserde geçen hadisler, Peygamberimiz sallallahü teâlâ aleyhi ve sellemin ruh-ı (şerifi) dünyadan ayrıldıktan sonra, kendisine iade edildiği, ken­disinin sesleri işittiğini ve selâmlara cevap verdiği bahislerini şâmil bulunmaktadır. Bu hususların, peygamberlere, şehidlere ve diğer ölülere de şâmil oldukları söylendiği için, düşünüp onlardan da bah setmemiz ihtiyacı oldu», deyip kitabının bu babını beş fasıl üzerine tertip eyledi:

Birinci fasılda, Peygamberlerin (a.s.) dünyadan intikal ettikten sonra hayatta oldukları hakkındadır, diyerek Hâfız Ebû Bekir el- Beyhaki bu konuda bir cüz te’lif etmiştir, demiş ve o konuya ait ha­disleri ve tahkikin beyanını on sayfada açıklamıştır.

İkinci fasılda, şehidlerin hayatta olduklarını tahkik etmiştir.

Üçüncü fasılda, diğer ölülerin halkın seslerini ve kelâmlarını işittiklerini ve anladıklarını, ruhların cesetlere dönüşü ile ilgili ko­nularını sekiz sahifede tesbit etmiştir.

Dördüncü fasılda, der ki: Peygamberlerden başka ölüler ve şe- hidler hakkında halkın dedikleri sözlerini anladın ve ruhun cesede dönüşü ve kıyamete kadar cesette baki kalmasına dair kavlin akıl­dan uzak olup hadis-i sahihteki «Ruhun, kıyamet günü cesede dö­necektir», beyanına muhalif olduğunu anladın. Şehidlerin ve daha başka mutlu olanların ruhlarına nimet, şakilere azap hâsıl oldu­ğunu da anladın. Ama acaba şehidler ile başkaları arasında ne fark vardır, diye aklına bir soru gelmesi umulur. Aklına gelecek bu sua­lin iki vecihle cevabı vardır*.

Birincisi: Şehidlere hayat isbat edilmesi, başkalarına kabirde hayat olmadığına dair bir delil değildir. Allahü Teâlâ, Kelâmı’nda varid olan «Allah yolunda Öldürülen kimseleri, ölü zannetmeyin. Bilâkis onlar diridir. Rabları yanında rızıklandırılıyorlar, Allah’ın iyiliğinden kendilerine verdiği şeylerle sevinç içindedirler. Arkala­rında kalıp kendilerine erişemeyen kişilerin hâlini düşünerek ne korkumuz, ne kederimiz var diyorlar». (Âl-i İmran, 169-170). Bu iki âyet-i kerimede de, bu hükmün şehidlerden başkasına olmadığına delâleti yoktur. Belki bu iki âyet-i kerime, şehidlerin hayatta olma­dıklarını itikad edenleri reddeder ve iddialarına karşı bir nastır. Zi­ra o zamandaki münakaşaları şehidler hakkında idi.

İkincisi: Hayatın nev’ileri, birbirlerinden ayrı şeylerdir. Meselâ: Şakilerin hayatları azaptır. Allah bizleri ondan korusun! Bazı mü’- minlerin, ni’mettir. Şehidlerin hayatları daha tamam ve âlâdır. İş­te şehidlerin bu nev’i hayatları ve rızıkları, onların mertebelerinde olmayan kimselerde hâsıl olamaz.

Nebilerin hayatları ise, bu kitapta ulemâ cemaatinden nakli geçtiği üzere, dünyada olduğu gibi Berzah âlemindede, hayatları hem ruhlarında, hem de cesetlerinde devamlı sabit olduğu için, bü­tün insanların hayatlarından daha kâmil ve daha üstündürler. Şüp­hesiz yine onların hayatları, şehidlerin ve daha başkaların hayat­larından daha kâmildir. Hayatlarının ruha nisbeten üstünlüğünün sebebi: Huzur-ı İlâhî ile ilişkileri, ni’met ve manevî huzurun kemâ- lindendir.

Ruhları, bu durumlarıyla beraber bu âleme yönelip onda tasarruf edicidirler. Hayatlarının cesede nisbeten kemâliyeti ise, ha­dis-i şerifte sabit olmuştur. Hulâsa! ölümden sonra, herkese, haya­tında kendisine yapılan muamele gibi muamele edilir. İşte, bu ne­denle, Peygamber sallallahü teâlâ aleyhi ve selleme, hayatmda ken­disine karşı yapılan terbiye ve edeb gibi vefatından sonra da terbi­ye ve edebde bulunmak vâciptir.

Hz. Ebû Bekiri’s-Sıddık’dan (r.a.) rivâyet edildiğine göre, şöyle dedi: Herhangi bir peygamber hayatta olsun, vefatından sonra ol­sun, ona karşı sesin yükseltilmesi lâyık değildir. Rivâyet ediliyor ki, Hz. Âişe (r.a.) Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin mesci­dine bitişik olup uzanan bazı evlerde çakılan kazık ve çivinin çıkar- çıkardığı sesten dolayı ev sahiplerine, «Resûlullah sallallahü aley­hi ve sellemi incitmeyin! »diye haber gönderiyordu. Ali b. Ebû Ta- lib (r.a.) de Hz. Peygamber’e eziyet vermekten sakınmak için, ka­pısının iki kanadını beyaz bez (veya beyaz deriden) başka bir şey­den yapmamıştır. El-Hüseynî, «Ahbarü’l-Medine» eserinde böyle ri­vayet etmiştir.

İşte böyle yapanların bu durumları, kendileri Hz. Peygamber, vefatından sonra da diri olduğunu itikad ettiklerine delâlet eden delillerden biridir. Hz. Urve anlatıyor: Adamın biri, Ömer b. el-Hat- tab’ın nezdinde Hz. Ali’ye dil uzatınca, Ömer (r.a.) ona «muhakkak ki sen Resûlullah’ı mezarında incittin. Allah seni çirkinleştirsin!» dedi. Salih seleflerin, sahabe ve tabiînin siyerlerini tetkik eden kim­se, kendilerinin, Peygamber sallallahü aleyhi ve sellem, hayatta iken ona karşı yaptıkları edeb gibi, vefatından sonra, yine ona karşı ga­yet terbiyeli olup kabr-i şerifine karşı da öyle olduklarını anlaya­caktır.

Daha sonra Subkî dedi ki: İşte sahabîler, bu nedenle, Hz. Pey- gamber’in (s.a.v.) tazimini kastederek onun mescidinde yüksek ses­le konuşmuyorlardı.

Buharî, Ömer b. el-Hattab’tan şöyle rivâyet eder: Hz. Ömer, Tâ-if ten gelip Mescid-i Nebevı’de yanında bulunan iki adama, «Siz eğer misafir olmayıp bu beldenin yerlisi olsaydınız, sizi incitecektim. Zi­ra Resûlullah’ın mescidinde sesinizi yükseltiyorsunuz», diye buyur­du. Eğer, sahabilerin Resûlullah’a yaptıkları tazimleri hakkındaki terbiyelerinden bahseden hadîsleri toplasak birçok kitap ciltleri mey­dana gelecektir.

Daha sonra Allâme Subkî şöyle der:

Beşinci fasıl: Bundan önceki dokuzuncu babta geçen bütün fasıl­lardan maksat, ölümden sonra insanın işitme ve ona benzeyen araz- kısmından olan şeylerin tesbit ve tahkiki idi. Zira, bu arazın (işitme idrak gibi duygular) mevcudiyetlerinin şartı hayattır, öyle ise, bun­lar insanın ölümünden sonra nasıl hâsıl ve sâbit olabilirler? Husul­leri zayıf bir hayaldir, denilebilir.

Buna cevap olarak, evet mevcut­turlar. Çünkü bizler, ölen kimsenin işitme gibi vasıfla muttasıf oldu­ğunu iddia ediyoruz. Bu durumda olan şey, cesedin ölümü halinde, ya yalnız ruhtur veya cesede hayatın ölümden sonra dönerek bedenle birleşmesidir. İnsanda ceset ve nefis (ruh) diye iki şey mevcuttur. Ceset ölür ve hayat bir daha kendisine dönmezse, mevcudiyetleri hayat şartına bağlı olan arazların kaim olacaklarını iddia etmiyoruz.

Eğer hakikatta hayat tekrar cesede dönüverirse, o zaman, cesedin işitme ve başka duygular ile muttasıf olması sahihtir. Nefs, Müslü­manların ittifakıyla bedenin ölümünden sonra, bakidir. Hattâ Aişe (r.a.) bile ehl-i kalib (köyündeki ölü kâfirlerin) ses işittiklerini in­kâr etti ise de, idrak ettiklerine muvafakat etti Hz. Peygamber, «Şüp­hesiz onlar, şimdilik daha önce (dünyada) kendilerine dediklerim şey hak olduğunu biliyorlar», diye onlarda idrak vasfı olduğunu kçıbul etmiştir.

Hattâ Müslüman olmayan filozoflar ve daha başkaları, yâ­ni nefislerin bâki olduklarını söyleyenler de ölümden sonra, nefis için, idrak, ilim vardır diyor. Nefislerin, cesedin ölümden sonra baki kalması görüşüne önem vermeyen kimseden başka muhalefet vaki olmamıştır. Şüphesiz, Allahü Teâlâ onları, bu âlemi yok ettikten son­ra tekrar iade edecektir.

Bekadan maksadımız, nefisler bedenin ölü­münden sonra bir zaman kalıp daha sonra fâni olursa, kıyamet gü­nü bedenle birlikte iade edilecektir. Fâni olmazlarsa, bedenin yapılı­şı iade edilir ve nefis (ruh) tekrar bedene rücu edecektir. Var olduk­ları müddet zarfında, müşkülâtsız olarak mâkulatı (akıl yolu ile id­rak olunan şeyleri) idrak ediyorlar. Ruhun işitme ve benzeri hissi duyguları idrak etmesi ise bedene taallûkları halindedir. Fakat ke­lâm âlimleri, acaba müdrik (idrak eden) yalnız ruh mudur? İnsanın beş duyguları ruhun enerjisi mesabesindedirler. Yoksa havas (duy­gular) mı? Bizzat idrak edipte sonra, kralların kapıcıları gibi, dışar­dan işittiklerini kendisine iletiyorlar, diye ihtilâfta bulunmuşlardır.

Bu her iki ihtimale binaen, demek ki, ruh işitilen şeyleri idrak edici­dir. Ve bu idrak için, ruhun bedene bitişik olması şart olduğuna da­ir hiçbir delil bulunmamıştır. Belki zahire göre, ruhun mâkulatı id­rak etmesi için, bedenle bitişik olması şart olmadığı gibi, bunların idraki için de şart değildir. Bunun aklen mümkün oluşu, bizim için yeterli bir delildir. Bu hususta naklen bir şey vârid ise, o nakle tâ­bi olunur. Mücerred akıl ile bunun isbat edilmesi makamına ermiş değiliz. Belki muhal olmadığı makamını idrak ediyoruz. Ve sâilin (soran kimsenin) vehm ettikleri gibi değildir. Sâilin, hayat işitme kuvvetinin şartıdır demesi doğrudur. Ruh hayat ile muttasıftır. Bu­rada Subkî’nin kitabındaki beşinci faslın ibaresi sona erdi.

Ebu Hamid bin Merzuk – Bera’atü’l –Eş’ariyyin(Ehl-i Sünnet’in Müdafaası),syf:364-367,Bedir yay.