Aklın İnsan Hayatındaki Yeri

Aklın insan hayatındaki yeri olaylar ve nesneler arasındaki ilişkiyi kavrama alanıyla sınırlıdır. Bu ilişki kavrandıktan sonra doğru ve yanlışı seçmek her dayanak noktasına göre değişecektir. Aldığımız dayanak noktası hangisi ise bize göre doğru öylece temayüz edecektir. Bu yüzden aynı olay birine doğru gelirken diğerine yanlış görünebilir. Akim yolu birdir diyerek bütün insanları kendi görüşümüze sığdırmaya çalışmak aklı ortadan kal­dırma çabasından başka birşey olmaz.

Eğer bizim güzel bulduğumuz şeyi bütün insanlar güzel bulacak olsalardı güzellik denilen şey ortadan kal­kacaktı. Eğer birşeyin iyi olduğunda herkes birleşirse ona artık iyi dememiz mümkün olamaz. Çünkü iyi ve kötü, güzel ve çirkin ayrımı yapabilmemiz için hem iyinin hem de kötünün, hem güzelin hem de çirkinin yaşaması gere­kir. Bunlardan birini ortadan kaldırsak zıddını da orta­dan kaldırmış oluruz. Aydınlık ancak karanlık olunca anlaşılır, uzun ancak kısaya göre uzundur. Eğer dünya­dan küfür kalkacak olsaydı imanı nasıl tanıyacaktık? Yeryüzünde, ahlâklı insanların bulunduğunu namussuz- ların mevcudiyeti yüzünden anlayabiliyoruz.

Akıl bize zıtlıkların mevcudiyetini, kâinatta olan bi­tenin çeşitliliğim gösteriyor. Akim yolunun bîr olduğu iddiası ancak olaylar ve nesneler arasında ilişkilerin bulunduğunu teyidetme noktasında geçerlidir- Âma ilişkilerin mahiyeti sözkonusu olduğunda artık akıl hüküm  yürütmez. Bundan böyle hükümran olacak şey müşahhas durumlardır. Yani insan eğitimi, duyguları, ahlâki değer yargıları, hedefleri açısından kendi için doğru olanı seçer. Bu noktada aklın yolu birden fazladır.

Kötü olandan bahis açtığınız zaman iyi olana atıf yapmış olursunuz. Önceyi bilen sonrayı da bilmiş olur.Bir şeyi yapmak, başka bir şeyi yıkmak demektir. Bir şeyi yıkmaya başladınız mı başka bir şeyi de yapmaya başla­mış olursunuz. Ölümü bilen hayatı da bilmiş olur. Hayatı bilmeyenlerin ölümden de birşey anlamadıklarını söyleyebiliriz» Aklın yolu birdir diyen insanlar mümkün  olan iki ihtimalden, içiçe bulunan iki gerçekten ancak birini hesaba katanlardır.

İsmet Özel,Zor Zamanda Konuşmak