Latife Hanım ve Mustafa Kemal

Birgün bir tebliğ-i resmî: Mustafa Kemal, Lâtife’yi boşamış. Bunu da Hey’et-i Vekile karan ile yapmış. Bu, Kanun-u Medeniye mugayirdi. Boşanmak, iki tarafın rızasıyla veya onun mu­cip sebebi mahkeme hükmü ile olacaktı. Hey’et-i Vekile, adliye, kanun ve mahkemelerin üstüne çıkmış ve vahidül-calip olarak karar vermiş. Al işte, Mustafa Kemal’in kanuna riayeti… Bir Kanun-u Medenî yaptı, bugün iptida kendi bozuyor… Hem âleme ilân suretiyle… İsmet de bunu yapıyor… O, ne yapmaz? Tek mev­kide dursun, bunun için cinayetler, katliâmlar yapıyor da, bu bir şey mi? Kanunen Lâtife hâlâ O’nun karısıdır. Mustafa Kemal ölürse mirasa konar.

Lâtife, İstanbul’a geldi. Son zamanda haremimi aramıyordu. Mevhibe ile iyi idi. Refikamın Mevhibe ile muhaberesi de kesil­mişti. Lâtife şimdi, İstanbul’a gelince, derhal refikamı istedi. Re­fikam gitti. Ona birtakım mühim şeyler söylemiş, boşanma vak’asını da anlatmış, ”Doktor gelsin, ona mühim havadislerim var” demiş.

Anlaşıldığına göre boşanma vak’asından iki üç gün evvel Lâ­tife kardeşi İsmail ile haremi Süreyya Paşa’nın kızı Melâhat An­kara’ya gitmişlerdi. Çankaya’da misafir olmuşlar. Gazi, İsmet’in evine gitmiş. “Bu karıyı şimdi boşayacağım” demiş. İsmet sa­bahleyin erken Hey’et-i Vekileyi toplamış. Talaka karar vermiş­ler (!) Lâtife’yi İsmet alıp, trene koymuş. Trende teselli etmek is­temiş, Lâtife ona “Sus, sus!” İsmet Paşa! İsmet Paşa! Sen ona her gün dalkavukluk etme seni benden daha rezil eder. Hep âleti sensin” demiş. Neden sonra birgün Ankara’da İsmet’e Lâtife’yi gördüğümü söyledim. Yüzüme baktı, “Bu bir facia oldu” dedi. Halbuki Lâtife en ziyade İsmet’e kızıyordu. “Bunların bütün se­bebi İsmet’tir” diyordu.

Bir müddettir Mustafa Kemal duramıyormuş. Yine eski haya­tı yaşamak istiyormuş, Lâtife’nin içki hususundaki tahakkümü­ne fena sıkılıyormuş. Hergün kavga ediyorlarmış. Bunu gören Salih ve diğer âvane de Lâtife’nin aleyhine kıyam yapmışlar imiş.

Boşandıktan sonra Mustafa Kemal, Lâtife’ye elli bin lira gön­dermiş, Lâtife kabul etmemiş. Fakat babası Muammer Bey imti­yazlar aldı; Gazi de verdi. Mustafa Kemal mühim evrakım Lâti­fe’ye saklatırmış, Lâtife’yi yollarken onları almış.

Lâtife en ziyade İsmet’e diş biliyordu. “Felâketin sebebi odur” diyordu. Ben Türk Tarihi ile meşgulüm. Bu sebeple işim çoktu. Geciktim. Yine refikamı yolladım “Havadis al!” dedim. Bu sefer hiç havadis vermemiş ve anlatmış:

Başkâtip Tevfik, arkasından Siirtli Mahmut gelmişler, Gazi tarafından Lâtife’ye şunu tebliğ etmişler: “Kimseye bir şey söy­lemesin. İşitirsem, onu derhal mahvederim.” Korkup susmuştur. Birgün ben gittim. Daha havadis almak için çok uğraştım. Türlü yollardan girdim; bir şey söylemedi. Halini görüyorum, söyle­mek istiyor, korkuyor. Mahsus saatlerce kaldım. Babası da bizi bir dakika yalnız bırakmadı. Tedbirli adam… Herkes yanma git­meğe korkuyorlardı. Bir daha gittim. Yine havadis almak tecrü­besi yaptım. Yine olmadı. Birgün refikamla kendisine şu haberi gönderdim: “Burda durmasın. Sır biliyor diye Mustafa Kemal mutlaka onu imha eder. Hayatı tehlikededir, Avrupa’ya gitsin!” Cevabı şu olmuş: “Benden evvel o Rıza Nur için variddir. Siz gi­din!” demiş. Zavallı kimseyle görüşmüyordu. Kahretmiş, soka­ğa da çıkmıyordu. Güç vaziyet. Daha dün hâkim-i mutlak halin­de idi. Merasim ve alkışlar içinde idi. Şimdi bir basit fert… Çok söyledim. “Hava almak lâzımdır” dedim. Dinlemedi. Gittikçe zayıfladı, sarardı. Adetâ verem oluyordu.

Ankara’ya gittiğim vakit gördüm. Evvelce çifte mekteplerin üzerinde “Lâtife Gazi Mektebi” yazılı idi. Boşandığının ertesi gü­nü adını kazıyıvermişler… Yaban insanlar, çirkin şey. Sonra kendide bunu işitmiş. Pek gücüne gitmişti. Bundan bana dert yandı.