Peygamberler Küçük Günah İşler mi? -2
Hz. Âdemin Kıssası
Yine peygamberlerin küçük günah işleyebileceği görüşünü ileri sürenlerin bir delili de Adem aleyhisselâm hakkındaki şu âyetlerdir:
“Âdem ile Havva o yasak ağaçtan yediler.(Taha,121))
Şerh:Bir önceki âyetle birlikte bu âyetin tamamı şöyledir: “Derken, şeytan ona vesvese verdi ve: ‘Ey Âdem! Ne dersin, sana ölümsüzlük ağacını, aslâ yok olmayacak bir saltanatın yolunu göstereyim mi?’ dedi. Böylece Adem ile Havvâ o yasak ağaçtan yediler, bunun üzerine mahrem yerleri kendilerine göründü de, Cennet yapraklarıyla örtünmeye çalıştılar. Âdem, Rabbinin emrine karşı geldi, şaşırıp kaldı”
Oysa daha önce Allah Teâlâ onlara şöyle buyurmuştu
“Ey Âdem! Şu ağaca yaklaşmayın; yoksa zâlimlerden olursunuz.”(Bakara,35)
Şerh;Ayetin Tamamı:Dedik ki: “Ey Âdem, sen ve eşin cennette oturun, ikiniz de ondan dilediğiniz yerde bol bol yeyin, fakat şu ağaca yaklaşmayın, yoksa zalimlerden olursunuz.”(Bakara,35)
“Ben size o ağacı yasaklamadım mı?”(Araf,22)
Şerh:Ayetin Tamamı:Derken onların, kendilerinden gizli kalan çirkin yerlerini kendilerine göstermek için onlara fısıldadı: “Rabbiniz, başka bir sebepten dolayı değil, sırf ikiniz de birer melek ya da ebedî kalıcılardan olursunuz diye sizi şu ağaçtan men etti.” dedi.Ve onlara: “Elbette ben size öğüt verenlerdenim.” diye de yemin etti.Böylece onları aldatarak aşağı sarkıttı (önceki mevkilerinden indirdi). Ağacı(n meyvesini) tadınca, çirkin yerleri kendilerine göründü ve cennet yapraklarını üst üste yamayıp üzerlerini örtmeğe başladılar. Rableri onlara seslendi: “Ben sizi o ağaçtan men etmedim mi ve şeytan size apaçık düşmandır, demedim mi?”(A’raf,20-22)(elmalılı)
Allah Teâlâ, Hz. Âdem’in (dolayısıyla Havva’nın) günah işlediklerini belirterek: “Âdem, Rabbinin emrine karşı geldi, şaşırıp kaldı.”(Taha,121) buyurdu. Bu âyetteki “Rabbinin emrine karşı geldi” ifâdesi cahillik etti, bir başka yoruma göre içtihadında hatâ etti demektir.
Hz. Âdem Neyi Unuttu?
Allah Teâlâ Hz. Adem’in özrünün ne olduğunu şöyle açıkladı. “Doğrusu Biz Âdem e daha önce buyruğumuzu iletmiştik: ama o bunu unuttu. Biz onda bir azim de görmedik.
Şerh:Allah Teâlâ’nm Hz. Âdem ile Havva’ya ilettiği buyruğu “Yalnız şu ağaca yaklaşmayın; yoksa zâlimlerden olursunuz.”’ şeklindeki tenbihi idi. Allah Teâlâ’nın Hz.Adem’de görmediğini belirttiği azim ise, onun “şeytanın iğvâsına karşı direnme konusunda yeterince kararlı ve azimli davranmayışı” şeklinde anlaşılmıştır. Bu azim,Hz. Âdem’in “yaptığı hatâda ısrarlı olmayışı ve tövbe edişi” diye de açıklanmıştır.
Tefsir âlimi Abdurrahman ibni Zeyd ibni Eşlem,âyette geçen “unuttu” ifâdesini şöyle açıklamıştır:
“Hz. Adem. Îblîs’in kendisine düşman olduğunu ve Allah Teâlâ’nın kendisini: Ey Adem! Bu Îblîs; senin de. eşinin de gerçekten düşmanıdır. Dikkat edin, sakın sizi Cennet ten çıkarmasın! Yoksa sıkıntı çekersin’ diye uyardığını unuttu demektir.”
Hz. Âdem’in unutması şöyle de açıklanmıştır: İblîs, Hz. Adem ile Havvâ ya şefkat ve yakınlık gösteriyormuş, kendilerine nasihat ediyormuş gibi dostça davrandığı için, Âdem onun kendisine düşman olduğunu unuttu demektir.
Abdullah ibni Abbâs, Hz. Âdem in unutmasını şöyle açıklamıştır:
İnsan kelimesi nisyân kökündendir İnsana insan denmesinin sebebi, onun Cenâb-ı Hakk ın kendisine olan uyarısını unutmasından dolayıdır.
…
Onları Şeytan Kandırdı
Şöyle de bir görüş vardır: Hz. Adem île Havvâ yasak ağaçtan yemeyi helâl saydıkları için İlâhî emre karşı gelmiş değillerdir, fakat onlar İblisin “Ben iyiliğiniz için size öğüt veriyorum.” (Araf,21) diye yemin etmesine kanmışlar ve bir kimsenin Allah’a yalan yere yemin edemeyeceğini sanmışlardır.
Şerh:Şeytanın Hz. Âdem ile Havva’ya “Rabbiniz size bu ağacı, melek olmamanız veya burada ebediyen kalmama nız için yasakladı.”’ demesi de onların şeytana kanmasına vesile olmuştur. Bir başka âyette bu konu şöyle ifâde edilmiştir: “Derken, şeytan ona vesvese verdi ve:
Ey Âdem! Ne dersin, sana ölümsüzlük ağacını, asla yok olmayacak bir saltanatın yolunu göstereyim mi?’ dedi “
Hz. Adem’in yasak ağaca yaklaşmasının sebebini açıklarken böyle bir gerekçe ileri sürdüğü de rivâyet edilmiştir.
Şerh:Bu rivâyet, tefsir kitaplarında bulunmaktadır. İbni îshâk’tan nakledildiğine göre Îblîs Hz. Âdem ile Havva yı kandırmak için dövünerek feryâdü figân etmeye başladı. Onlar da hâline üzülerek niçin ağladığını sordular.
İblis: “Ben sizin için ağlıyorum. Bir gün ölecek ve sahip olduğunuz bütün bu nimetleri kaybedeceksiniz.” dedi.
Bu sözler onları pek etkiledi. Ondan sonra İblis onlara yaklaştı ve: “Ey Âdem! Ne dersin, sana ölümsüzlük ağacını, aslâ yok olmayacak bir saltanatın yolunu göstereyim mi?”diye söze başlayarak tuzağını kurdu.(Taberi,Camiul Beyan,1,529)
Tabiîn âlimlerinden Saîd ibni Cübeyr de (v. 95/714) şöyle demiştir: “İblis Allaha yemin ederek Adem ile Havva’yı kandırdı: çünkü mü’min, kendisi yalan yere yemin etmediği için, böyle yeminlere kanar.”
Şerh:Peygamber Efendimiz bu konuda şöyle buyurmuştur: “Mü’min saf ve iyi huylu olduğu, tabiatında kötülük bulunmadığı için kolayca aldanır; doğru yoldan çıkan kimse ise bozguncu ve kötülüğe meyilli olduğu için aldatır.(Ebu Davud,Edeb 83,nr.6133)Bununla beraber mü’min uyanıktır, tekrar tekrar aldanmaz.Resûl i Ekrem Efendimiz’in buyurduğu gibi; Mümın, bir yılan deliğinden iki defa ısırılmaz.”(Buhari,Edeb 83,nr.6133)
Yasak Meyve Konusunda Çeşitli Yorumlar
Bu konuda bazı âlimler şöyle demiştir:
Adem İlâhî emri unutmuştur; yoksa Allah ın emrine karşı gelmeyi aklından bile getirmemiştir; işte bundan dolayıdır ki Cenâb-ı Hak onun hakkında ‘ Biz onda bir azim de görmedik!” yani “İlâhî emre karşı gelme niyeti” görmedik buyurmuştur.”
Müfessirlerin çoğu ise, bu âyetteki “azim” ifâdesiyle, “Biz onda tedbîr,sabır ve sebât görmedik” buyurulduğunu söylemişlerdir.
Hz Adem in yasak meyveden yediği sırada sarhoş olduğunu ileri süren olmuşsa da bu görüş zayıftır. Çünkü Allah Teâlâ Cennet şarabının sarhoş etmediğini bildirmiştir.
Şerh:Allah Teâlâ Cennet şarabından söz ederken şöyle buyurmuştur:
‘’Bu kadehlerin içindeki içecek, içenleri ne rahatsız ne de sarhoş eder”(Saffat,47)
“O şaraptan ne başlan ağrır, ne sarhoş olurlar’’(Vakıa,19)
“Rableri onlara tertemiz bir şarap içirir.”(İnsan,21)
Eğer Âdem aleyhisselâm yasak meyveyi unutarak yemişse, bu Allah’a ısyanı değildir. Şayet yanılıp hatâ ederek yemişse, bu da günah değildir Çünkü unutarak ve yanılarak bir yasağı çiğneyenin sorumlu olmadığı hususunda İslâm âlimleri ittifak etmiştir.
Şerh:Aliyyul-Kârî, “Âdem, Rabbinin emrine karşı geldi, şaşırıp kaldı.”(Taha,121) âyetinden, Hz. Âdem döneminde unutarak ve hatâ ederek yapılan günahların bağışlanmadığı sonucunu çıkarmış; unutarak ve hatâ ederek yapılan günahların bağışlanma özelliğinin sadece Muhammed ümmetine mahsus olduğunu söylemiştir.2 Onun dayanağı da şu hadîs-i şeriftir: “Allah Teâlâ, benim ümmetimden üç şeyi bağışlamıştır. Bunlar hatâ ederek, unutarak ve başkası tarafından zorlanarak yaptıkları şeylerdir.
Eş’arî kelâm âlimi Ebû Bekir ibni Fûrek ve başka âlimler. Hz. Âdem’in şeytanın iğvâsına kapılarak yasak meyveden yemesinin peygamberlikten önce gerçekleşmiş olabileceğini söylemiş, buna delil olarak da şu iki âyeti zikretmişlerdir: “Âdem, Rabblnin emrine karşı geldi, şaşırıp kaldı. Sonra Rabbi onu peygamber seçip Kendine yaklaştırdı. Tövbesini kabul etti ve doğru yola iletti.’” Bu âyetlerden hareketle Allah Teâlâ nın Hz. Âdem’i peygamber seçip onu doğru yola iletmesi olayının, onun ilâhı emre karşı gelmesinden sonra meydana geldiği söylenmiştir.
Bu konuda yapılan bir başka yorum da şöyledir:
*
Yasak ağaç açıkça belirtilmediğinden, Hz. Adem bu yasağın bütün ağaçlara değil de, belli bir ağaca mahsûs olduğu yorumunu yaparak o meyveyi bilmeden yemiştir. Şöyleki, o Cenâb-ı Hakk ın kendisine sadece belli bir ağacın meyvesini yasakladığını düşündü, o ağacın diğer cinslerinin de yasak olacağını hesaba katmadı, işte bunun için de şöyle denmiştir: Hz Âdem, Allah’m emrine karşı geldiği için değil, ihtiyatı elden bıraktığı için tövbe etmiştir.
Bir diğer görüşe göre Hz. Adem, Cenâb-ı Hakk ın o ağacın meyvesini kesin surette haram kılmadığı yorumunu yapmıştır.
Şöyle bir soru sorulacak olursa:
Allah Teâlâ hem: “Âdem, Rabbinin emrine karşı geldi, şaşırıp kaldı.”
buyurmak süretiyle onun günahkâr olduğunu söylüyor, hem de, ‘Rabbi onun tövbesini kabul etti ve doğru yola iletti.”(Taha,122) âyetiyle onun günahını bağışladığını belirtiyor.
Ayrıca “Şefâat-i Kübrâ” hadisinde görüldüğü üzere mahşer halkı Hz Âdem’in şefaatini istedikleri zaman o: “Rabbim o ağaca yaklaşmamı yasaklamıştı, ama ben O nu dinlemedim.” diyerek suçunu itiraf etmiştir. Bunlar Hz. Âdem’in günah işlediğini göstermiyor mu? Bu sorunun cevabı ve diğer peygamberlerle ilgili benzeri soruların cevabı, inşallah bundan sonraki bahiste verilecektir.
