Bütün Rahmetler Gerçekte Allah’tandır

Sen, Allah’tan bir rahmet sayesindedir ki, onlara yumuşak davrandın…(Al-i İmran,159)

Bil ki, bu âyet-i kerime, Hz. Muhammed (s.a.s)’in ümmetine karşı rahîm olmasında, Allah’ın rahmetinin âmil olduğuna delâlet etmektedir. Bu âyetin hakikatini düşündüğün zaman onun, bütün rahmetlerin, ancak Allah’a ait olduğuna delâlet ettiğini anlarsın..

Bunun izahı birkaç yöndendir:

a) Eğer Allah Teâlâ, kulunun kalbine hayra, rahmete ve lütfa davet eden bir his ve istidâd yerleştirmemiş olsaydı, kul bu hususlarda hiçbir şey yapamazdı. Allah Teâlâ insanın kalbine davet edici bu sebepleri, duyguları atınca, şüphesiz ki kul bu fiilleri yapar. Bu takdire göre, rahmet ancak Allah’tandır.

b) Allah’ın dışındaki bütün merhametli varlıklar, rahmetine mukabil, ya bir cezadan kurtulma şeklinde, veya bir sevabı ve mükâfaatı elde etme şeklinde veyahut da güzel bir isim yapma gayesiyle bir karşılık bekler. Böylesi beklentilerden uzak bir durum farzetsek bile, bu durumda ondaki sebep de, kendi cinsinden olan varlıklara karşı duyulan bir rikkat, acıma ve şefkat duygusu olmuş olur.

Binaenaleyh, acı içinde kıvranan bir canlı mahlûku gören kimsenin kalbi rikkate getir, üzülür; onu elem içinde müşahede etmesinden dolayı acı duyar, bundan dolayı da kalbindeki bu rikkati, acıma hissini uzaklaştırmak için, o canlıyı bu elemden kurtarır. Eğer onda, bu maksatlardan herhangi bir şey bulunmamış olsaydı, ona kesin olarak merhamet etmeyecekti. Ama Cenâb-ı Hakk’a gelince, O’nun merhameti hiçbir gayeden ötürü değildir. Binaenaleyh, rahmet ancak Allah’a aittir.

c) Allah’ın dışında merhamet eden her varlık ancak, merhamet ettiği o kimseye ya bir mal vermek suretiyle, veyahut da, belâ ve sıkıntı veren şeylerden herhangi birisini ondan uzaklaştırmak suretiyle merhamet edebilir. Ama ne var ki, merhamet edilen kimse bu maldan, ancak uzuvları salim ve sıhhatli olduğu takdirde istifade edebilir. Uzuvların sıhhatli olması ise, ancak Allah’tandır.

Binaenaleyh, gerçekte rahmet ancak Allah’a aittir. Ama görünürde, Allah’ın rahmet etmesine yardım ettiği herkes “rahîm” diye isimlendirilmiştir. Nitekim Hz.Peygamber (s.a.s),’Merhamet edenlere. Rahman olan Allah merhamet eder…” Allahu Teâlâ da, Hz. Peygamber’i vasfederken, “Mü’m’inlere karşı çok şefkatli, çok merhamet edicidir {rahimdir)” (Tevbe. 128) buyurmuştur.

Fahruddin Er-Râzi, Tefsir-i Kebir Mefâtihu’l-Gayb, Akçağ Yayınları: 7/156-157