Kabir Azabı ve Münker-Nekir Meleklerinin Suali

Kabir azabına gelince; şer’î hükümler onun vatlığına delâlet etmektedir. Zira Resûlullah’ın (s.a.s.) ve sahâbenin (a.s.) dualarında bun­dan sakınmaları, tevâtür derecesine ulaşmıştır. Peygamberin (s.a.s.) iki kabrin yanından geçerken içinde yatanların azap gördüğüne dair sözü de meşhurdur.(Buhârî, “Vudu”, 55;) Yüce Allah’ın “Firavun ailesini ise şiddetli bir azap kuşatıp yok etti. Bu azap, onların sabah akşam sokulacakları ateştir” (el-Mümin 40/45-46} sözü de buna delâlet eder. Kabir azabı mümkündür ve bunu tasdik etmek zorunludur. Onun mümkün olma şekli ise ortadadır. Mu’tezile ise ölünün bedenine baktıklarında onun acı çekmediğini gör­düklerini ve yırtıcı hayvanların ölüyü parçalamasının ve yemesinin mümkün olduğunu söyleyerek kabir azabını inkâr etmektedir. [Onların] bu sözü hayalcilikten başka bir şey değildir.

Bir kimse insan bedeninin ancak dış kısmını görebilir. Cezayı çeken kısım ise kalpte ya da iç kısımda bulunan bir bölgedir, insanın azap çektiğinin anlaşılması için bedenin dışında bir hareketin görülmesine gerek yoktur. Aksine uyuyan birinin dış görünüşüne bakan kimse, onun ihtilâm anında idrâk ettiği lezzeti ve darbe ile diğer fiilleri hayal etmesinden kaynaklanan acıyı fark edemez. Bu kişi uyandığında ve tüm bu gördüklerini, acıları ve lezzetleri anlattı­ğında, uykuda böyle şeyler görmeyen bir kimse, Mu’tezile’nin kabir aza­bını inkâr etmesinde olduğu gibi, cismin dış görünüşündeki sakinliğe aldanarak bunları inkâra kalkışacaktır. Yırtıcı hayvanların yediği kimseye gelince, işin özü, yırtıcı hayvanların midesinin ona kabir olmasıdır. Bedenin kabir azabını idrâk edecek kadar kısmına hayat vermek de mümkündür. Zira acı çeken herkes, bu acıyı bedeninin tamamında his­setmeyebilir.

Münker ve Nekir meleklerinin sorularına gelince, bunlar da hak­tır. Şeriat bunun mümkün olduğunu bildirdiği için bunları tasdik etmek zorunludur. Çünkü bunun için, bu iki meleğin sorularını sesli ya da sessiz olarak anlatmaları, ölünün de bunu sesli ya da sessiz olarak anlaması gerekir, ölü bu soruları anlamak zorundadır, bunun için de hayat özelliği gerekir. İnsan tüm bedeniyle anlamaz, kalbin iç tarafında bulunan bir bölgeyle anlar. Allah’ın bu soruyu anlayacak olan bir bölgeyi diriltmesi ve böylece ölünün bu sorulara cevap vermesi mümkün olduğu gibi, bu, O’nun kudreti dâhilindedir. Bu durumda geriye bir kimsenin çıkıp “Biz ölüyü görüyoruz ancak Münker ve Nekir’i görmüyoruz ve ne sorgu sıra­sında onların sesini ne de cevap verirken ölünün sesini işitiyoruz” deme­si kalır.

Bu sözün sahibi, Resûlullah’ın (s.a.s.) Cebrâil’i (a.s.) gördüğünü, onun sesini duyduğunu, Cebrâil’in de onun cevabını işittiğini reddetme­lidir. Halbuki şeriatı tasdik eden bir kimse bunu inkâr edemez. Zira bu durum, yüce Allah’ın Hz. Muhammed’de Cebrâil’in sesini duyma ve onun şahsını görme [yeteneği] yaratması, ancak yanında bulunanlarda, hatta vahyin sıkça geldiği dönemde onun yanında olan Hz. Âişe’de (r.ah.) bunu yaratmamasından başka bir şey değildir. Bunları inkâr etmenin nedeni dinsizlik (ilhâd) ve İlâhî kudretin genişliğini reddetmekten başka­sı olamaz ki, bunun yanlışlığını göstermiştik. Bu söz, uyuyan bir kimsenin gördüklerinin ve işittiği korku verici ve rahatsız edici seslerin inkârını da gerektirir. Şayet yaşayarak elde edilen deneyimler (tecribe) olmasaydı, uyuyan bir kimsenin uykudaki hallerine dair anlattıkları da inkâr edilebi­lirdi. Yeri, gökleri ve bu ikisi arasındaki hayret uyandıran varlıkları yarat­masına nisbetle, bu kadar değersiz işler karşısında [İlâhî] kudretin geniş­liğini takdir etmeyi aklına sığdıramayan kimseye yazıklar olsun!

Doğru yoldan ayrılanların tabiatının bu hususları tasdikten uzaklaşması­na sebep olan şey, aynı şekilde, içinde nice delilleri ve harikulade özellik­leri barındıran insanın pis bir nutfeden yaratılmasını tasdik etmekten de kaçınmasına yol açar. Ancak gözlem yöntemi bu hususları kabule mec­bur bırakmaktadır. O halde imkânsız olduğuna dair kesin bir delil olma­yan bir şeyin, sırf uzak bir ihtimal olarak görüldüğü için reddedilmesi gerekmez.

İmam el Gazzali- İtikadda Orta Yol(Klasik yay.)