Kitab ve Sünnet İcmaen Tefsir Edilmiştir
Doğruyu arayan insan bilsin ki; Kitab ve Sünnetin icmaen tefsir edilmiş, tilaveti apaçık muhkem kısımları vardır,bunlar üzerinde uzun uzadıya düşünmeğe tartışmağa gerek kalmayacak kadar açıktırlar. Bu gibi hükümleri kabul etme veya etmemede nefsi suçlamak gereksizdir.Adem oğlunun zayıflığı, yanılması, gafleti, hevasının galebesi düşmanının (şeytanın) güzel göstermesinden dolayı, hata ve sevaba, , doğruya açık olan kısım, ihtilaflı veya Kitab, Sünnet ve icmaya benzetme ve kıyasa ihtiyaç duyulan kısımlardır. İşte bu kısımlarda nefsine dikkat et, acele etmeden iyice düşün. Zira burada hata etmek mümkündür. Acele edip iyice düşünmeden hareket etmek, aldanmadır, hatadır ve din için araştırmayı ve Allah hakkında doğru olmayan şeyleri söylemekten sakınmayı bırakmak, ihmal etmektir Acele etmez, iyi düşünür, hemen cesaretle atılıp (fikir beyan etmez), bundan kaçınır ve kabul etmez (ve böylece kurtulur).
Yine, canının iyi dediği, aklının güzel kabul ettiği (herşeyi) kâbul etmez ve inanmaz; Kitab, Sünnet veya bu ümmetin üzerinde icma ettiğinden ; veya eğer ihtilaf edilen Kitab ve Sünnet ve temanın karışık kısımlarının te’viliden veya görüş bildirmeğe ehil olduğu takdirde kıyastan -değilse ulemaya sorar , ne diyeceklerine ve hangi fikirde olduklarına bakar- elde ettiği sonuçlar hariç, kendi görüşlerine itimad etmez.
Ancak helali haramdan ayıramayacak kadar zayıf akıllı, değerlendirme kudreti ve yanlışı doğrudan ayırma gücünden mahrum olan kişinin yapacağı tek şey, ihtiyaç duyduğu zaman ulemaya sorarak onları taklid etmek , görüşlerine uymaktır. Böyle bir kişi, (Kitab ve sünnet anlayacak) Arapçası olmayan adam veya temyiz gücünden mahrum bir kısım kadınlar gibidir.
Mü’minlerin iman etmesi vacib olan bir muteşabihle karşı karşıya gelinirse, bunun ilmini Allah’a havale eder , bu konuda birşey söylemez ve bunun tevilini yapmaması gerektiğini bilir. Allah da, kendisine iman sayesinde derin bilgiye ulaşıp, kulların herhangi bir amelleriyle ilgili hüküm içermeyen (nassların) tevilini terkedenleri böyle anlatmıştır,kapılmanı önler de , Allah’ın dininde yanlış te-vil ve hatalı kıyasınla inşallah ucba kapılmazsın.
Haris el Muhasibi,Er-Riaye
